Beyond the Rainbow: Op Weg naar een Queertopia in de Publieke Ruimte

Publieke ruimte is een spiegel van onze samenleving. Ze laat zien wie we zijn, wat we belangrijk vinden en wie we bereid zijn te zien. Toch weerspiegelt die spiegel in Nederland niet iedereen even helder. In 2024 steeg het aantal meldingen van discriminatie en geweld tegen LGBTQIA+ personen met 37 procent. Achter die cijfers gaan talloze momenten schuil: de korte aarzeling voordat je iemands hand vasthoudt, het afwegen waar dat wel of niet kan, het besef dat zichtbaar zijn nog niet hetzelfde is als je welkom voelen.

Tegelijkertijd werken veel mensen - van buurtinitiatieven tot gemeentelijke afdelingen - aan een stad waarin meer mensen zich veilig weten. Er zijn bewustwordingscampagnes, programma’s voor een veiliger nachtleven, nieuwe ontwerprichtlijnen en trainingen. Stuk voor stuk stappen in de goede richting.

Regenboogzebrapaden, vlaggen, marsen en pride-parklets herinneren ons eraan dat er al veel is gewonnen. Ze maken diversiteit zichtbaar — en dat doet ertoe. Maar als de publieke ruimte een afspiegeling is van onze samenleving, moeten we ons ook durven afvragen: wat zegt het over ons als inclusie vooral een symbool blijft, en nog te weinig een ervaring is?

Anders leren kijken

Er zijn vele manieren om naar een stad te kijken. Wie door de lens van mobiliteit kijkt, ziet stromen en netwerken. Door de ecologische lens verschijnen groen en grijs. De gender lens maakt zichtbaar hoe veiligheid, zorg en toegang ongelijk zijn verdeeld.

En dan is er de queer lens - een manier van kijken die niet alleen verschil opmerkt, maar de normen zelf bevraagt. Waarom geldt bepaald gedrag als ‘normaal’, en ander als afwijkend? Waarom voelt de ene vorm van genegenheid vrij, terwijl de andere nog altijd een daad van moed is?

Elke lens opent een ander perspectief. Samen helpen ze ons de stad te zien zoals ze werkelijk is: geen vaste structuur, maar een levend netwerk van mensen, plekken en gewoonten.

Queeren als oefening in verbeelding

Het thema van Rotterdam Pride 2025 - Queertopia - vangt dat gevoel goed: het idee dat een andere stad mogelijk is. Een stad die niet alleen gestoeld is op veiligheid, maar ook op vreugde, vrijheid en zorg.

Het woord queer is misschien niet ieders favoriet - en dat hoeft ook niet. Het biedt het een manier van kijken: één die bestaande categorieën kantelt, grenzen losser maakt en nieuwe mogelijkheden verkent.

Iets queeren betekent het kader verschuiven, de vanzelfsprekendheid ter discussie stellen, het onzichtbare zichtbaar maken.

In de stedelijke context gaat het queeren van publieke ruimte verder dan symboliek. Het draait om het toevoegen van nieuwe perspectieven - met verbeelding en creativiteit herzien hoe ruimte wordt ontworpen, beheerd en gedeeld. Het nodigt uit om routines te doorbreken, ambiguïteit te omarmen en ruimte te maken voor meerstemmigheid.

Queeren gaat niet over het afbreken van wat er is, maar over het uitbreiden van wat mogelijk is: zichtbaarheid omvormen tot verbondenheid, verschil vertalen naar ontmoeting.

Beyond the Rainbow: Onze Aanpak naar Steden van Verbondenheid

Bij Humankind onderzoeken we al jaren hoe publieke ruimte kan bijdragen aan een stad waarin iedereen zich thuis voelt. In 2019 realiseerden we samen met de Gemeente Rotterdam en Opperclaes de eerste Pride Parklet - een kleine ingreep die letterlijk meer ruimte voor pride creëerde.

Nu willen we verder gaan. Beyond the Rainbow is onze oproep tot actie — een nieuw traject in samenwerking met de stad, kennispartners en gemeenschappen.

We willen:

• Ervaringen onderzoeken — Waar voelen LGBTQIA+ personen zich (on)veilig? Wat betekent veiligheid voor hen? Hoe zou een Queertopische stad aanvoelen?

• Een gezamenlijk gesprek starten — Waar bewoners, beleidsmakers en ontwerpers elkaar ontmoeten om perspectieven te delen en inspiratie op te doen.

• Ontwerpend experimenteren — Met co-creatie, mapping en interviews verkennen hoe publieke ruimte inclusie en verbondenheid tastbaar kan maken.

Dit proces gaat niet over symbolen alleen, maar over het verbinden van de sociale, ruimtelijke en organisatorische lagen van de stad. Over het samenbrengen van verhalen, beleid en ontwerp — en het bouwen aan een praktijk waarin mensen zich niet alleen veilig, maar ook gezien en betrokken voelen.

Veiligheid zal altijd een fundament blijven, maar het mag niet het einddoel zijn. We moeten bewegen van bescherming naar participatie, van tolerantie naar erbij horen, van inclusie naar transformatie.

Want Queertopia is geen verre utopie. Het is de stad die we beginnen te bouwen zodra we leren anders te verbeelden.